Nargilenin Tarihçesi

Nargile; Balkanlar, Ortadoğu ve GüneyAsya’ya özgü geleneksel bir tütün içme aracıdır. Nargile doğu kültürünün vazgeçilmez bir öğesi olarak ilk yerinin Hindistan olduğu düşünülür. Bu kültür Hindistanlılardan İranlılara, İranlılardan araplara ve araplardan Osmanlılara kadar genişleyerek gelmiş uzun geçmişi olan bir kültürdür.

Araplarda ‘Şisa’ ,  İranlılarda ise ‘Kalyan’ olarak adlandırılmıştır. Her kültürde değişik isimlerde adlandırılan nargile ismi Farsçaya dayanır. Farsçada ‘Nargil’ Hindistan cevizi anlamına gelmektedir. Hindistan cevizi denmesinin sebebi ilk olarak Hindistan cevizi ’nin dışındaki tütün benzeri tabakayı yakan ve cevizin içine soktukları kamışla keyif yapan Hintlilerdir. Zamanla Hindistan cevizi yerine kabak kullanılmıştır, kullananların sayısı arttıkça porselen ve bronz nargile için elverişli malzemeler haline getirilmiştir. Zamanla cam, billur, çini hatta gümüş gövdeli nargileler izlemiştir. İçici marpuçtan nefes aldığında oluşan basınç farkıyla hava sırayla közden, sonra ısınarak lüledeki gözeneklerden geçer.

Sıcak hava ile ısıtılan tömbekinin dumanı karışarak suyun içinden geçer, bu esnada soğur. Daha sonra hava marpuçtan içiciye ulaşır. Nargile içerisinde bulunan su dumanı soğutmanın yanı sıra içindeki katranı da bir miktar süzer. Nargile ile tütün içmenin, sigara şeklinde tütün içmekten farkı; nargilede çekilen tütün dumanı sudan geçerken barındırdığı ısı suyu bir miktar buharlaştırır. Doğu kültürünün vazgeçilmez bir öğesi olan nargile daha sonraları batıda da belirli değişikliklerle kullanılmaya başlanmıştır. Kullanımı kültür dolayısıyla bu iki türe göre kendine özgü farklılıklar gösterir ancak pek çok ortak öğe de mevcuttur. Batıda birden çok marpuca sahip nargile kullanımı yaygındır. Bu uygulama doğudakine göre farklı bir toplu içim ortamı sunar. Doğuda nargilenin bir marpucu el değiştirmediği sürece bir kişi tarafından içilir.

Arap kültüründe kullanıcı içtikten sonra ya marpucu masaya dayayarak bunu belli eder ya da ağız kısmı kendine bakacak şekilde eğimli tutarak yanındakine ikram eder. Kabul eden, nargileyi verene elinin tersi ile hafifçe vurur ya da sıvazlar, bu memnuniyet göstergesidir. Kafe ve restoranlarda ise her kullanıcının ayrı bir nargile ısmarlaması yaygındır. Nargile içenler arasında, içilecek ortamda olması gerektiği düşünülen dört öğe vardır. Bunlar ‘Rüle, Ser, Marpuç ve Şişe’den’ oluşur. Tütünün konulduğu bölüme Lüle, nargilenin uzun gövdesine Ser, içinde dumanı filtre eden suyun olduğu ve o fokurdamaların geldiği bölüme Şişe, dumanı şişeden alıp ağıza ulaştıran hortuma ise Marpuç adı verilir. Nargile, uzun bir tütün tarihine sahiptir. Maya ve Astek uygarlıklarına kadar geçmişi dayanan tütün başlangıçta ayinlerde ve tedavi edici amaçlarla kullanılmıştır.

Tütünün tarihsel ismi olan tabacco, yerlilerin tütün içtikleri saz borusunun adıdır. Vespuci, Macellan gibi Amerika’ya tekrardan giden Avrupalı gemicilerle 15.yy.’da tütün Avrupa Kıtasına getirilmiştir. O dönem Portekiz’de bulunan Fransız elçisi Jean Nicot’un bu bitkiye gösterdiği ilgi üzerine tütün bitkisine nikotin adı verilmiştir. Avrupa’da tütün üretimi başladıktan sonra Macellan, tütünü Hindistan, Japonya ve Çin gibi Doğu ülkelerine götürmüştür. Böylece tütün, bütün dünya kıtasına yayılma başlamış ve üretimi hızlanmıştır. 18.yy.’ın başında kıyılmış tütünün cigar şeklinde tütün yaprağına sarılarak içilmesiyle dünya tarihi sigarayla tanışmıştır.

Tütün Amerika’nın keşfinden 110 sene sonra 1601-1603 yılları arasında Osmanlı bünyesine girerek kullanılmaya başlanmıştır. Ancak tütün tiryakilerinin çoğalması üzerine dönemin din uleması tütün kullanımına karşı fetva çıkarır. Fetva üzerine de Padişah I. Ahmet tütün içmenin yasaklanması hususunda bir ferman yayınlar. Ancak, I. Ahmet’ten sonra tahta geçen Sultan Mustafa ve II. Osman devirlerinde tütün yasağının önemli bir etkisi olmaz. Günümüz koşullarında nargile tüketimi tütünün aromalı hali ile 40 ve üstü içimden 18 ve üstü yaş gruplarına kadar indirgenmiştir. Bu durum 21.yy.’da dünya gençliğinin nargileye olan ilgisini arttırmıştır. Aromalandırılan tütün sayesinde nargile genç kuşağın gözdesi haline gelmiştir. Bir nevi 16.yy’da başlayan nargilenin doğduğu kahvehane kültürü 21.yy’da cafe kültürüne dönüşmüştür.